Gdańsk, dnia 17 maja 2020 r.
STANOWISKO
KOMISJI DS. PRAW CZŁOWIEKA
ORAZ KOMISJI DS. WSPÓŁPRACY Z ZAGRANICĄ
OKRĘGOWEJ IZBY RADCÓW PRAWNYCH W GDAŃSKU
W SPRAWIE SYTUACJI NA BIAŁORUSI
W związku z trwającym kryzysem społeczno-politycznym na Białorusi skutkującym rażącym i masowym łamaniem praw człowieka – Komisja ds. praw człowieka oraz Komisja ds. współpracy z zagranicą Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Gdańsku podejmuje stanowisko następującej treści.
Na wstępie wyjaśnienia wymaga, że protesty na Białorusi odbywają się nieprzerwanie od dnia wyborów prezydenckich przeprowadzonych w dniu 9 sierpnia 2020 r. – to jest od 281 dni. W tym okresie zginęły co najmniej 4 osoby wskutek brutalnej interwencji białoruskich służb oraz aresztowano kilkadziesiąt tysięcy osób. Ponadto białoruskie władze stosują różnorakie formy prześladowania i zastraszania osób angażujących się w akcje protestacyjne, takie jak: zwolnienia z pracy, zastraszanie rodzin opozycjonistów, nakładanie wysokich grzywien za udział w protestach (sięgających do 2 tysięcy złotych), zakazanie prowadzenia działalności przez media opozycyjne (np. poprzez odmowę akredytacji dziennikarskich) oraz wiele innych[1]. Represjami jest dotknięta również polska mniejszość na Białorusi, czego przykładem jest zatrzymanie działaczy Związku Polaków na Białorusi: Andżeliki Borys (przewodnicząca związku) oraz Andrzeja Poczobuta (członek zarządu głównego) w marcu 2021 r.[2].
Należy podkreślić, że wśród prześladowanych znajdują się nasi koledzy i koleżanki prawnicy.
- Liliya Vlasova, która jest doświadczoną prawniczką oraz uznaną mediatorką. Po wyborach prezydenckich weszła w skład Rady Koordynacyjnej ds. przekazania władzy na Białorusi[3]. W dniu 31 sierpnia 2020 r. została aresztowana z uwagi na rzekome uchylanie się od płacenia podatków. W październiku została zwolniona z aresztu. Orzeczono wobec niej zakaz wyjazdu za granicę.
- Maxim Znak, który jest adwokatem oraz doktorem nauk prawnych. Po wyborach prezydenckich wszedł w skład Rady Koordynacyjnej ds. przekazania władzy na Białorusi. W dniu 9 września 2020 r. został aresztowany (podczas aresztu odbywał strajk głodowy), po czym przedstawiono mu zarzut wzywania do działań mających na celu wyrządzenie szkody bezpieczeństwu narodowemu. Przebywa w areszcie po dzień dzisiejszy.
- Ilja Salej, który jako adwokat rozpoczął praktykę zawodową w 2019 r. W ostatnim czasie reprezentował Maryję Kolesnikawą (członek Rady Koordynacyjnej ds. przekazania władzy na Białorusi). W dniu 9 września 2020 r. został aresztowany po czym przedstawiono mu zarzut wzywania do działań mających na celu wyrządzenie szkody bezpieczeństwu narodowemu. W październiku został zwolniony z aresztu, następnie do kwietnia 2021 r. przebywał w areszcie domowym, obecnie stosuje się wobec niego poręczenie majątkowe.
- Alexander Pylchenko, adwokat, były przewodniczący Miejskiej Rady Adwokackiej w Mińsku, członek Białoruskiej Izby Adwokackiej od ponad trzydziestu lat. W dniu 16 października 2020 r. pozbawiono go prawa do wykonywania zawodu za wypowiedzi dotyczące łamania praw człowieka na Białorusi.
- Ludmila Kazak, adwokat z wieloletnią praktyką. W ostatnim czasie reprezentowała Maryję Kolesnikawą (członek Rady Koordynacyjnej ds. przekazania władzy na Białorusi). Została zatrzymana za wykroczenia administracyjne (udział w niedozwolonym zgromadzeniu publicznym oraz niezastosowanie się do poleceń funkcjonariuszy policji). W związku z czym nałożoną na nią wysoką grzywnę.
Powyższa lista nie ma zamkniętego charakteru.
Zgodnie z podstawowymi normami prawa międzynarodowego rządy są obowiązane zapewnić, aby prawnicy: byli w stanie wykonywać wszystkie swoje obowiązki zawodowe w środowisku wolnym od zagrożeń, przeszkód, zastraszania lub nieuzasadnionej ingerencji oraz nie podlegali ściganiu ani sankcjom sądowym, administracyjnym, gospodarczym lub innym za jakiekolwiek działania wykonane zgodnie z uznanymi obowiązkami zawodowymi, normami i etyką lub grożono takim szykanowaniem i sankcjami.[4] Nie ulega wątpliwości, że powyższe standardy zostały naruszone i cały czas są naruszane przez władze białoruskie.[5]
Mając powyższe na uwadze, obie Komisje Rady OIRP w Gdańsku apelują do władz białoruskich o przestrzeganie międzynarodowych standardów dotyczących niezależności zawodów prawniczych oraz zaprzestania jakiegokolwiek prześladowania prawników korzystających z prawa do wyrażania opinii w trakcie wykonywania funkcji zawodowych. Ponadto, Komisje stanowczo protestują wobec jakiegokolwiek naruszania praw człowieka oraz apelują o ich przestrzeganie.
Zapraszamy pozostałe Okręgowe Izby Radców Prawnych do podjęcia podobnych stanowisk.
Przewodnicząca Komisji ds. praw człowieka
RADY OKRĘGOWEJ IZBIE RADCÓW PRAWNYCH W GDAŃSKU
Agnieszka Budzyńska
Radca prawny
Przewodnicząca Komisji ds. współpracy z zagranicą
RADY OKRĘGOWEJ IZBIE RADCÓW PRAWNYCH W GDAŃSKU
Joanna Łojkowska
Radca prawny
[1] Raport organizacji pozarządowej Viasna nt. naruszeń praw człowieka na Białorusi: http://spring96.org/en/news/100777?fbclid=IwAR3HzmCQuqbvdOtd8bS7y5DTwmh3wrsY9BdKXrBXHGX7H1jZHROvwxVzeU4
[2] https://www.rmf24.pl/fakty/swiat/news-polacy-zatrzymani-na-bialorusi-borys-i-poczobut-spotkali-sie,nId,5136992?crp_state=1
[3] Więcej informacji o Radzie Koordynacyjnej: https://rada.vision/en
[4] Podstawowe Zasady Narodów Zjednoczonych Dotyczące Roli Adwokatów przyjęte na VIII Kongresie Narodów Zjednoczonych na temat Zapobiegania Przestępczości oraz Traktowania Przestępców (Hawana, Kuba, 27 sierpnia – 7 września 1990 r.)
[5] Raport Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w sprawie domniemanych naruszeń praw człowieka związanych z wyborami prezydenckimi z dnia 9 sierpnia 2020 r. na Białorusi: https://www.osce.org/files/f/documents/2/b/469539.pdf