Z Niebieskim Parasolem o Prawie: Przesłanki odwołania darowizny

Darowizna uregulowana w art. 888 i następne kodeksu cywilnego jest bezpłatnym świadczeniem na rzecz drugiej osoby, najczęściej najbliższej. Jest to często stosowana forma przeniesienia własności nieruchomości na rzecz dzieci. Co jednak w sytuacji, gdy po zawarciu umowy obdarowany zaczyna zachowywać się w sposób krzywdzący darczyńcę?

Darowiznę, zgodnie z art. 896 i  898 kodeksu cywilnego, można odwołać. Przede wszystkim niewykonaną darowiznę można odwołać, jeśli już po zawarciu umowy stan majątkowy darczyńcy uległ znacznemu pogorszeniu. Oznacza to, że w przypadku wykonania darowizny darczyńca nie byłby w stanie utrzymać się sam. Natomiast, gdy darczyńca ma na utrzymaniu dodatkowo inne osoby, i ciąży na nim ustawowy obowiązek alimentacyjny względem tych osób, np. niepełnoletnie dzieci, również brak możliwości utrzymania tych osób może być podstawą odwołania darowizny.

Odwołanie wykonanej darowizny przedstawia się nieco odmiennie. Głównym powodem odwołania takiej darowizny jest rażąca niewdzięczność obdarowanego – świadome zachowanie, które wyraźnie narusza dobro darczyńcy. Przykładowo może to być odmowa udzielenia pomocy w chorobie, brak opieki i kontaktu z darczyńcą, czy też rozprzestrzenianie nieprawdziwych informacji o darczyńcy, agresja słowna lub fizyczna ze strony obdarowanego. Każdy przypadek należy jednak oceniać indywidualnie, co potwierdza Sąd Najwyższy między innymi w orzeczeniu z dnia 15 czerwca 2010 r.: ,,o istnieniu lub nieistnieniu podstaw do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności decydują w każdym przypadku konkretne okoliczności, rozważane na tle zwyczajów panujących w określonych środowiskach społecznych, które nie wykraczają poza wypadki życiowych konfliktów”. Warto więc przed zdecydowaniem się na odwołanie darowizny wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności związane z zachowaniem się darczyńcy i obdarowanego.

Termin na złożenie obdarowanemu pisemnego oświadczenia  o odwołaniu darowizny wynosi rok od momentu dowiedzenia się o rażącej niewdzięczności. Oświadczenie powinno zawierać informację o przedmiocie darowizny, dacie zawarcia umowy darowizny, przyczynę odwołania darowizny (w miarę możliwości ze wskazaniem daty zachowania lub zachowań obdarowanego, które cechują się rażącą niewdzięcznością) oraz wezwanie do powrotnego przeniesienia własności przedmiotu darowizny. W przypadku odwołania darowizny nieruchomości warto jednocześnie wezwać obdarowanego do stawienia się w określonym terminie u notariusza, gdyż dla przeniesienia własności nieruchomości zawsze wymagana jest forma aktu notarialnego.

W przypadku braku odpowiedzi ze strony obdarowanego, kolejnym krokiem jest skierowanie sprawy do sądu – powództwo o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli o zwrocie darowizny.

aplikant radcowski Elżbieta Baranowska
Okręgowa Izba Radców Prawnych w Gdańsku


 

Źródła:

1. Kodeks cywilny Dz. U. nr 2017, poz. 459 ze zm.;
2. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 r.,  II CSK 68/10