Wielu radców prawnych i aplikantów radcowskich na co dzień spotyka się z pytaniami „Czy radca prawny może występować przed sądem?” „Czy może mnie bronić w sprawie karnej?”, „Czy radca prawny zostaje kiedyś adwokatem?”, „Czy do reprezentowania mnie w sądzie powinienem zaangażować adwokata czy prawnika?”. Wśród członków samorządu radcowskiego czy adwokackiego pytania te i podobne mogą wywoływać uśmiech na twarzy, jednak świadczą one o tym, jak trudno potencjalnym klientom odnaleźć się w prawniczym świecie, a tym samym znaleźć odpowiednią dla swoich potrzeb pomoc prawną. Dla osób ciekawych, kim jest właściwie ten „mecenas” i co może radca prawny, a także dla osób poszukujących pomocy prawnej przedstawiamy krótki niezbędnik. Warto już na wstępie zaznaczyć, że chodzi nie tylko o poprawne posługiwanie się tytułami zawodowymi, ale przede wszystkim o umiejętność świadomego wyboru osoby świadczącej pomoc prawną, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Zarówno radca prawny jak i adwokat to tytuły zawodowe przyznawane co do zasady osobom, które ukończyły 5-letnie studia prawnicze, 3-letnią aplikację radcowską lub adwokacką prowadzoną przez samorządy zawodowe, a następnie zdały egzamin zawodowy przeprowadzany przez Ministerstwo Sprawiedliwości i uzyskały wpis na listę radców prawnych lub adwokatów. Oba te tytuły zawodowe są równoważne, znajdują się pod ochroną prawną i uprawniają do reprezentowania osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych przed wszystkimi sądami, w każdego rodzaju sprawach (karnych, cywilnych, rodzinnych, administracyjnych itd.). Na sali sądowej radcowie prawni noszą togi z niebieskim żabotem, zaś adwokaci – z zielonym. 😊
Tytuł „mecenasa” nie jest tytułem zawodowym, ale zwrotem grzecznościowym, stosowanym zarówno wobec radców prawnych jak i adwokatów, a coraz częściej także wobec aplikantów tych zawodów prawniczych.
Mianem prawnika można określić każdą osobę, która ukończyła studia prawnicze. Prawnikiem będzie więc radca prawny, adwokat, ale także sędzia, prokurator, notariusz, niezależnie od tego, że uzyskali oni prawo wykonywania konkretnego zawodu prawniczego. Prawnikiem będzie także osoba bez dodatkowego tytułu zawodowego, np. radcy prawnego czy adwokata. Osoba taka może m.in. udzielać porad prawnych, sporządzać umowy lub opinie czy to w stosunku pracy czy w formie własnej działalności gospodarczej. Nie jest ona jednak uprawniona do posługiwania się tytułem radcy prawnego czy adwokata, a tym samym do prowadzenia kancelarii radcy prawnego czy kancelarii adwokackiej. Z tego względu nazwa „kancelaria prawna”, „kancelaria doradztwa prawnego”, „kancelaria odszkodowawcza” itp. wskazuje na to, że usługi w niej świadczą osoby niebędące radcami prawnymi ani adwokatami. Wynikają z tego bardzo istotne dla potencjalnych klientów konsekwencje.
Po pierwsze, prawnik oferujący usługi w ramach takiej kancelarii nie będzie mógł reprezentować klienta przed sądem. Po drugie, klient takiej kancelarii nie jest chroniony szeregiem zasad obowiązujących radców prawnych i adwokatów. Ci ostatni bowiem są zobowiązani do przestrzegania restrykcyjnych Kodeksów Etyki zawodowej, z których wynikają bardzo konkretne obowiązki względem klientów. Najważniejszym z ich jest nieograniczony w czasie obowiązek ścisłego przestrzegania tajemnicy zawodowej, z którego wynikają określone powinności i uprawnienia. Radca prawny musi np. zapewnić w swojej kancelarii odpowiednie środki chroniące przed wyciekiem informacji, takie jak zabezpieczenia komputerów, telefonów, zobowiązanie do poufności personelu, odpowiednie przechowywanie dokumentów. Tajemnica zawodowa jest na tyle poważnie chroniona, że co do zasady radca prawny ma obowiązek odmowy udostępniania informacji o kliencie nawet organom państwa (!). Z uprawnienia takiego nie korzysta prawnik w „kancelarii prawnej” czy „odszkodowawczej”. Radca prawny czy adwokat nie mogą też świadczyć usług pomocy prawnej innej osobie, jeśli mogłoby to wywrzeć negatywne skutki dla klienta (tzw. konflikt interesów). Po trzecie, radcowie prawni i adwokaci podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy świadczeniu pomocy prawnej, zatem poszkodowany klient radcy prawnego może liczyć na uzyskanie odszkodowania od zakładu ubezpieczeń. Po czwarte, przedstawiciele tych zawodów podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej w ramach samorządów zawodowych, m.in. za nienależyte wykonywanie zawodu.
Jak widać z powyższego osoba, która zdecyduje się skorzystać z usług radcy prawnego lub adwokata (kancelarii radcy prawnego lub kancelarii adwokackiej) zyskuje wymierne korzyści. Nie tylko otrzymuje pomoc prawną od osoby z pełnym przygotowaniem zawodowym i kompletem uprawnień, ale także zabezpiecza ją cały wachlarz rozwiązań ustawowych, z których klienci „kancelarii prawnych” i tym podobnych nie będą mogli skorzystać.
radca prawny Joanna Chachulska
Okręgowa Izba Radców Prawnych w Gdańsku
Źródła:
– Ustawa z 6 lipca 1982 o radcach prawnych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1870 t.j. ze zm.).
– Uchwała Nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 roku w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.
– Ustawa z 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (Dz.U. z 2017 r. poz. 2368 t.j. ze zm.).
– Obwieszczenie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 27 lutego 2018 roku w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej).