Wytaczając sprawę przed sądem osoba, wnosząca pozew lub wiosek powinna uiścić opłatę od pozwu lub wniosku. Taka opłata wynosi 5% wartości przedmiotu sporu. Wartość przedmiotu sporu to najczęściej kwota dochodzonego roszczenia. Takim roszczeniem może być np. kwota wskazana w nieopłaconej na Twoją rzecz fakturze. Gdy wystawiłeś fakturę na 10 000,00 zł i wnosisz pozew o zapłatę nieopłaconej faktury, to wartością przedmiotu sporu będzie właśnie kwota 10 000,00 zł., natomiast opłata od pozwu stanowi 5% kwoty z faktury, tj. 5% x 10 000 zł. Opłata sądowa wyniesie więc 500,00 zł. Opłatę należy przelać na rachunek bankowych Sądu, do którego wnosimy pozew lub zapłacić w kasie sądu, a potwierdzenie zapłaty dołączyć do pozwu.
Wnosząc sprawę do sądu musimy pamiętać, że będziemy zobowiązani wnieść opłatę sądową. Wysokość opłat została określona w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Istnieje jednak szereg wyjątków od tej zasady, np. przepisy przewidują ustawowe zwolnienie od koszów dla osób, które dochodzą roszczeń alimentacyjnych.
Jednak bywają w naszym życiu sytuacje uniemożliwiające nam zapłatę opłaty sądowej. Wówczas z pomocą przychodzą nam regulacje prawne, które umożliwiają zwolnienie w całości lub części z opłaty. Każdy, kto nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny ma prawo do zwolnienia od takich kosztów.
We wniosku należy oznaczyć nazwę sądu, w którym ma toczyć się lub już toczy się sprawa oraz kto składa wniosek wraz z adresem i telefonem – zdarza się, że pracownik sekretariatu telefonicznie informuje o konieczności uzupełnienia wniosku, co przyspiesza jego rozpoznanie. Musimy też wskazać o jaką sprawę chodzi. Jeśli Sąd nadał już sygnaturę to wpisujemy ją, jeśli nie, to podajemy dane powoda
i pozwanego oraz przedmiot sprawy. Określ też, czy wnosisz o zwolnienie w całości czy tylko w części, jeśli w części to należy ją określić konkretną kwotą. Kolejny krok to uzasadnienie, w tej części wniosku pokazujemy Sądowi, że udzielenie zwolnienia jest uzasadnione, poprzez opisanie sytuacji materialnej, zarobków, przychodów, zobowiązań (np. spłacane kredyty), czyli tych wszystkich okoliczności, które uniemożliwiają poniesienie kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Do wniosku należy załączyć urzędowy formularz: oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, który dostępny jest w każdym Sądzie oraz na stronie internetowej pod adresem www.ms.gov.pl. W formularzu uzasadniasz i wykazujesz, że nie jesteś w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Sytuację materialną wykazujemy też różnymi dokumentami, w zależności od sytuacji życiowej, np. zaświadczeniem z pracy o zarobkach (koniecznie wskaż, czy to są kwoty netto, czy brutto oraz jaki okres obejmuje zaświadczenie), kopią PIT-u, osoby bezrobotne – zaświadczeniem z urzędu pracy, osoby objęte pomocą ośrodka pomocy społecznej -zaświadczeniem z ośrodka pomocy społecznej, dokumenty z urzędu skarbowego, jeżeli prowadzisz działalność gospodarczą, ksero ostatniego odcinka emerytury lub renty, kopią PIT-u za ostatni rok, kopiami dokumentów świadczących o zaciągniętych kredytach oraz innych zobowiązaniach, kopiami dokumentów poświadczających zobowiązania alimentacyjne oraz fakturami dokumentującymi ponoszone koszty np. leczenia.
Wniosek wraz z załącznikami składamy w biurze podawczym sądu lub wysyłamy go pocztą listem poleconym. Możemy go złożyć również ustnie do protokołu w toku rozprawy, wówczas oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym również może zostać złożone ustnie do protokołu. Jeżeli sprawa toczy się przed innym Sądem niż Sąd właściwy dla miejsca Twojego zamieszkania, to wiosek wraz z załącznikami możesz złożyć w siedzibie sądu rejonowego właściwego dla twojego miejsca zamieszkania, a Sąd niezwłocznie prześle go do właściwego sądu.
Pamiętaj, że Sąd może zarządzić dochodzenie, którego celem będzie wykazanie faktycznej sytuacji materialnej wnioskującego, jeżeli będzie miał wątpliwości co do faktycznych możliwości finansowych wnioskującego. Sąd cofnie zwolnienie od kosztów sądowych, jeżeli okaże się, że okoliczności, na podstawie których je przyznał, nie istniały lub przestały istnieć. Wówczas strona obowiązana jest uiścić wszystkie przepisane opłaty oraz zwrócić wydatki. Jeżeli strona była zwolniona częściowo, obowiązek ten może zostać nałożony także częściowo, stosownie do zmiany, jaka nastąpiła w jej stosunkach majątkowych.
Pamiętaj też, że jeśli świadomie podasz we wniosku nieprawdziwe okoliczności wówczas Sąd nie tylko cofnie wydane zwolnienie, ale i nałoży grzywnę w wysokości do 1 000,00 zł.
Jeśli Sąd przyzna zwolnienie od kosztów w danej sprawie, a po jego zakończeniu konieczna będzie egzekucja komornicza, wówczas zwolnienie od kosztów sądowych rozciąga się również na postępowanie egzekucyjne (art. 771 kpc).
A co jeśli sąd odmówi zwolnienia od kosztów sądowych? Jeśli nie zgadzamy się
z taką decyzją przysługuje nam zażalenie do sądu drugiej instancji. Wniesienie zażalenia jest zwolnione od opłaty.
Aplikant radcowski Agnieszka Andraszak
Okręgowa Izba Radców Prawnych w Gdańsku
Źródła:
– Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296 z póżn. zm.),
– Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2018 poz. 300 ze zm.),
– Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2016 poz. 408),
– Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym.